اربعین مرثیه

این کتاب چنان که از نامش نیز برمی‌آید، چهل شعر عاشورایی از شاعران مختلف فارسی، از اعصار کهن تا امروز است. ۲۸ شعر از این میان به بازۀ‌ زمانی قرن چهارم هجری تا پیش از انقلاب اسلامی اختصاص یافته است و ۱۲ شعر دیگر به سال‌های پس از انقلاب اسلامی.

در میان شاعران قدیم نام‌هایی چون محتشم کاشانی، عمان سامانی، مولانا جلال‌الدین، سیف فرغانی، وحشی بافقی، اقبال لاهوری، عبدالقادر بیدل و محمدرضا شفیعی کدکنی را می‌بینیم و در میان شاعران پس از انقلاب، علی معلم، قادر طهماسبی، حسین منزوی، حسن حسینی و جمعی دیگر را.

آنچه در این کتاب بسیار قابل توجه است، شیوۀ‌ گزینش آن است، به این معنی که به انتخاب گروهی از کارشناسان صورت گرفته است. داوران کتاب، کسانی همچون مهدی آصفی، خسرو احتشامی، زکریا اخلاقی، مرتضی امیری اسفندقه، اسماعیل امینی، پروانه نجاتی، حمیدرضا شکارسری و… هستند که حدود چهل تن می‌شوند. در انتهای کتاب نیز جدول آرای این داوران آمده است که در نوع خود ابتکار ارزشمندی است، به جهت شفافیت شیوۀ انتخاب شعرهای کتاب.

کتاب هم‌چنین حاوی مقدمه‌ای است که از سوی بنیاد دعبل خزاعی نوشته شده است. در این مقدمه می‌خوانیم: «در آیین‌نامۀ داوری تصریح شد که انتخاب و ارزیابی تنها با دو معیار «قوت شعری» و «اثرگذاری» باشد؛ فارغ از ارزیابی درون‌مایۀ هر سروده از منظرهای دیگر (اعتقادی، کلامی و…) به عبارت دیگر در این طرح، هر شعر صرفاً بماهو شعر ارزیابی شده است.

شعرها در قالب‌های گوناگونی است و آثاری در قالب‌های کلاسیک و نو را در این کتاب در کنار هم می‌خوانیم. در کنار هر شعر زندگی‌نامۀ کوتاهی از او نیز آمده و قالب و وزن شعرش نیز مشخص شده است. هم‌چنین امتیازهایی که آن شعر در داوری به دست آورده است، در کنار هر شعر در جدولی گنجانده شده است.