گفتگویی میان فمینیسم و اسلام

«فمینیسم اسلامی» در سه-چهار دهه اخیر تلاش کرده است تا خوانش‌های متفاوت و جایگزینی از مواجهه اسلام با مسائل زنان ارائه دهد. پژوهشگران اصلی این جریان زمینه‌های پژوهشی، دیدگاه‌ها و وابستگی‌های فرهنگی متنوعی دارند و به لحاظ تمرکز موضوعی نیز آثار متنوعی را در زمینه مسائل زنان در اسلام و جوامع اسلامی تولید کرده‌اند. پژوهش حاضر در صدد است با مطالعه ادبیات هشت تن از نویسندگان اصلی این جریان (فاطمه مرنیسی، لیلا احمد، آمنه ودود، رفعت حسن، عزیزه الحبری، اسما بارلاس، کشیا علی، سعدیه شیخ) به عنوان نمونه هدفمند خود، مبانی معرفتی آنها را تحلیل و نقد کند. این مبانی معرفتی شامل مولفه‌های معرفت‌شناختی، مولفه‌های روش‌شناختی و مبانی کلامی-الهیاتی این مولفه‌ها می‌شود.

بررسی مبانی معرفتی این نویسندگان نشان می‌دهد که آن‌ها و نیز اندیشمندان متبوعشان (همچون فضل الرحمن) عمدتاً برای برون رفت از برخی بن‌بست‌ها و معضل‌های تاریخی معرفت‌شناسی و روش‌شناسی‌ اسلامی (سنی) سراغ سرچشمه‌های کلامی-الهیاتی آن بن‌بست‌ها و معضل‌ها رفته‌اند تا به یک الهیات روش‌شناختی سازگار با مسئله‌های مدرن جامعه مسلمانان بپردازند. در انتها، و پس از تحلیل و نقد مبانی معرفتی یادشده، بررسی امکان‌های کلامی-الهیاتی شیعی به عنوان بدیلی برای برون‌رفت از اشعری‌گری تاریخی معرفت در جهان اسلام، به جای نحوه‌ای از نواعتزالی‌گری (که می‌تواند عملاً به کنارگذاشتن نص منجر شود)، برای حل مسائل روش شناختی مسئله‌آفرین در زمینه جنسیت و اسلام پیشنهاد می‌شود.