اخگر گداخته حکومت

سیدحسین مرکبی مترجم کتاب «اخگر گداخته حکومت» می‌گوید: شیعیان عراق در طول تاریخ این کشور همیشه در اپوزیسیون بوده و هیچ جایی در اداره حکومت نداشتند. از سال ۲۰۰۳ یعنی از سال سقوط صدام به بعد جایگاه آنها عوض شد و چون از نظر جمعیتی در اکثریت بودند اداره حکومت را در دست گرفتند. کتاب «اخگر گداخته حکومت» با نگاهی جامعه‌شناختی به تحلیل تجربه دولت‌سازی شیعیان پس از صدام می‌پردازد.
علی طاهر الحمود، از دوران کودکی در قم زندگی کرده و تحصیلات حوزوی هم دارد. در حوزه آکادمیک نیز او دکترای جامعه شناسی دارد و اکنون استاد جامعه شناسی دانشگاه بغداد است. کتاب با عنوان اصلی «جمرة الحکم: شیعة العراق و مخاضات بناء الدولة و الأمة بعد ۲۰۰۳» توسط دانشگاه بغداد با همکاری یونسکو منتشر شده است.
کتاب سه بخش اصلی دارد. بخش‌های اول و دوم در اصل ادبیات تحقیق نویسنده است. نویسنده ابتدا به شکل‌گیری تشیع در عراق پرداخته و تاریخ خوبی را از آن بیان می‌کند. در بخش دیگری به نظریه‌های دولت در علوم سیاسی مدرن مانند نظریات کانت، هگل، دورکیم، هابرماس و... همچنین نظریه‌های دولت در فقه سیاسی شیعه و اندیشه‌های کسانی چون میرزای نائینی، محقق کرکی، آیت‌الله العظمی سیستانی و امام خمینی(ره) می‌پردازد. در ادامه نیز تحلیل در دست گرفتن حکومت و شیوه‌های حکومتداری شیعیان را تحلیل می‌کند.
این مترجم همچنین درباره نگاه و تحلیل نویسنده کتاب درباره حکومت شیعیان در عراق، می‌گوید: به باور علی طاهر الحمود شیعه قرن‌ها در عراق و دیگر کشورها مخالف سیاسی حکومت بود و به همین ترتیب در نگاه کلی آنها به جهان و حکومت یک دیدگاه اعتراضی وجود دارد. به باور او شیعه سه رکن اساطیری در حکومت دارد. نخست امیرالمومنین (ع) که حکومتش ناتمام ماند. دوم حضرت سیدالشهدا که قیام او در مقابل ظلم و فساد باعث شد تا حکام جائر دیگر از حضور شیعیان در حکومت جلوگیری کنند و شیعه از دستیابی به حکومت ناامید شود. از قیام حضرت امام حسین(ع) به بعد رفتار شیعیان با حکومت یک رفتاراپوزیسیونی و مخالف بوده است.
مرکبی درباره رکن سوم تفکر شیعه نیز اشاره می‌کند: در نهایت حضرت ولیعصر(عج) که اعتراض ابدی به حکومت‌ها را باعث شد. بر این اساس شیعه در هر حکومتی در اقلیت سیاسی قرار داشت و مبارز بود، با این اوصاف اما به ناگهان در اقتضائات حاکمیتی در عراق قرار می‌گیرد. مهم‌ترین دغدغه دکتر علی طاهر الحمود تحلیل جامعه شناختی چالش شیعیان در تغییر جای حاکم با گروه مخالف پس از دستیابی ناگهانی به حکومت در عراق است.
مترجم کتاب «اخگر گداخته حکومت» درباره بخش سوم این کتاب نیز این‌گونه توضیح می‌دهد: نویسنده در این بخش با سه گروه سیاستمداران،  متفکران دانشگاهی و روشنفکران و همچنین مراجع و علمای حوزه علمیه نجف گفت‌وگو کرده و چنین سوالاتی را پرسیده است: «شیعیان عراق چه کسانی هستند؟»، «کارویژه‌های نظری شیعه در حکومت‌سازی و ملت‌سازی چیست؟»، «شیعیان عراق با تناقضات عقایدشان نسبت به اقتضائات حکومت پس از سال ۲۰۰۳م و سقوط صدام چه می‌کنند؟»، «نقاط پیوست و گسست شیعیان با دیگری‌های مذهبی و نژادی کدام‌اند؟»، «نتیجه‌ مشارکت‌ شیعیان در حکومت‌سازی در عراق پس از سال ۲۰۰۳م چه بوده است؟» و «نظرشان درباره به قدرت رسیدن یکی از اهل سنت در ساختار سیاسی فعلی چیست؟». او ابتدا جواب‌ها را در جدولی آورده و در ادامه به بسط و تحلیل آنها نشسته است.
مرکبی همچنین درباره افرادی که علی طاهر الحمود با آنها به گفت‌وگو پرداخته، می‌گوید: از میان سیاستمداران با حیدر العبادی، نوری المالکی، ایاد علاوی، همام حمودی و... از میان دانشگاهی‌ها و روشنفکران شیعی با عبدالجبار رفاعی، سامی شاتی، حیدر سعید و... و از میان علما و روحانیون نیز با اندیشمندانی چون آیت‌الله محمداسحاق فیاض، حجت‌الاسلام سیدجواد خوئی ــ نوه آیت الله خوئی مشهور ــ آیت‌الله بشیر نجفی، حجت‌الاسلام محمد یعقوبی و... از جمله کسانی هستند که نویسنده با آنها به گفت‌وگو پرداخته است.
نویسنده کتاب نگاه آکادمیک خوبی به مساله دولتسازی شیعیان در عراق و نگاه سیاسی آنها دارد. همچنین به دلیل سال‌ها حضور و زندگی او در ایران نگاه به اندیشه‌های شیعی نیز عالی است. امیدوارم که این کتاب در محافل علمی ایران نیز جای خود را باز کند.